Uczucia i emocje to pojęcia, które są bardzo często używane zamiennie. Nie są one jednak ze sobą tożsame. W tym artykule wyjaśnimy krótko czym są uczucia i emocje oraz na czym polega różnica między nimi i jaki jest ich podział.
Czym jest uczucie?
Uczucie jest stanem psychicznym człowieka, który wyraża jego ustosunkowanie do określonych zdarzeń, ludzi i różnych elementów rzeczywistości. Uczucia mają swoje odzwierciedlenie w procesach zachodzących w korze mózgowej. Stanowią one interpretację emocji i dzieli się je na „przyjemne” i „nieprzyjemne”. Warto dodać, że uczucia mogą się na siebie nakładać. Uczuciem jest np. uczucie miłości, które może wywoływać emocje takie jak np. radość.
Czym jest emocja?
Emocja natomiast jest to złożony zespół zmian zachodzących w ciele i psychice obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze, reakcje behawioralne na sytuację postrzeganą dla danej osoby jako ważną. Emocje są formą interakcji i wyrażają sposób doświadczania tej interakcji.
Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autonomicznego układu nerwowego (AUN). Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ limbiczny, a ciało jest obszarem ekspresji emocji. W wielu źródłach naukowych podaje się listy emocji podstawowych czy uniwersalnych. Takimi emocjami są: strach, radość, wstręt, złość, smutek i zdziwienie. Warto w tym momencie wspomnieć o słynnych badaniach Ekmana, w których opisał on typy reagowania na emocje i mikroekspresje. Robert Plutchik wyróżnił natomiast osiem emocji podstawowych (pierwotnych i uniwersalnych): oczekiwanie, radość, lubienie, strach, zaskoczenie, smutek, wstręt, złość. Wg badacza ósemka wyżej wymienionych, zróżnicowanych jakościowo emocji to podstawowe afekty, które łączą się w nowe jakości. Połączył je w diady i tak np. z połączenia zaskoczenia i smutku powstaje rozczarowanie.
Jak radzić sobie z uczuciami i emocjami?
Uspołecznianie człowieka od samego urodzenia przez wiek wczesnodziecięcy, trening czystości, wiek dziecięcy, szkolny, młodzieńczy i dorosłości, prowadzi do stworzenia pewnych struktur i norm. Owe struktury i normy prowadzą z kolei do niewyrażania i nieokazywania uczuć i emocji albo przeciwnie – do tzw. „zalewania się” nimi. Zdarza się też, że nieadekwatny odbiór rzeczywistości otaczającego świata przejawia się pojawieniem trudnych i nieprzyjemnych uczuć i emocji. Jak dowodzi szereg badań nadmierne przeżywanie nieprzyjemnych emocji wpływa na zdrowie człowieka i wielokrotnie prowadzi do zaburzeń lub chorób psychosomatycznych. Począwszy od wrzodów żołądka, dwunastnicy, chorób skórnych, serca, krążenia i wielu innych.
Jedną z metod nauczenia się poradzić sobie z odczytywaniem i interpretacją uczuć i emocji może być np. trening uważności, który polega na skupieniu się na odczuciach płynących z ciała, skupieniu na oddechu, obserwacji siebie w relacjach oraz obserwacji własnych emocji. Dzięki niemu wzrasta wrażliwość na własne stany emocjonalne. Zaczynamy akceptować pojawiające się emocje, również te nieprzyjemne, przez co nie wzmacniamy tendencji do unikania ich. W efekcie jesteśmy dla siebie bardziej współczujący i wyrozumiali.
Praca z ciałem a uczucia i emocje
Z pomocą przychodzi także tzw. praca z ciałem, która uczy pozwalania na swobodny przepływ uczuć i emocji poprzez doświadczenia swojego ciała w różnych procesach. Praca z ciałem zwiększa świadomość i pozwala dotrzeć i uzdrowić to, co wyparte a co objawia się np. chorobami psychosomatycznymi. Warte uwagi są także techniki relaksacyjne i medytacja, które wg badań naukowych są naturalnym antidotum na nadmiar emocji.
Marshal Rosenberg twórca NVC (Porozumienie bez przemocy) powiedział, że uczucia dla człowieka są jak lampki kontrolne w samochodzie. Wystarczy zwracać na nie uwagę, bo pojawiają się po to, aby coś zakomunikować.
Dla przypomnienia tych lampek, poniżej znajduje się lista emocji, uczuć i stanów emocjonalnych. Warto mieć w nie i w to, co komunikują wgląd.
Podział uczuć i emocji
PRZYJEMNE | NIEPRZYJEMNE |
szczęścia uszczęśliwienia pogody radości radowania wzruszenia wdzięczności przychylności sympatii miłości życzliwości pokoju wolności swobody niezależności lubienia pogody ducha czułości serdeczności podziwu szacunku ulgi wesołości rozweselenia rozbawienia uciechy ożywienia zadowolenia przyjemności błogości w miłym nastroju lekkości beztroski odprężenia rozluźnienia spokoju w dobrym humorze ciepła lekkości chęci namiętności sprawiedliwości godności poczucia własnej wartości w dobrej formie docenienia pewności siebie śmiałości żarliwości entuzjazmu pobudzenia do działania energii euforii fascynacji zapału siły mocy triumfu zwycięstwa satysfakcji ufności nadziei podniecenia zachwytu poparcia
| agresja antypatia apatia awersja bezradność bezsilność bezwartościowy bierność ból brak brutalnie potraktowany cierpienie depresja duma dyskomfort dyskryminacja fobia frustracja furia gniew gorycz groza ignorowany irytacja konflikt wewnętrzny konsternacja kontrolowany lekceważony lenistwo lęk litość melancholia męka napięcie nerwowość niechęć niemoc nienawiść niepocieszony niesmak niespokojny nieszczęśliwy nieufność nieważny niezadowolony niezaspokojony nuda obawa obrzydzenie oburzenie odrętwiały oklapnięty otępiały onieśmielenie osowiały ostrożność oszołomienie oszukany panika paraliż podenerwowany podminowany pogarda poirytowany pomieszanie pominięty poniżenie powściągliwość przerażony przestraszony przybity przygnębienie przykrość przytłoczony rozczarowany rozdrażniony rozdygotany rozgoryczony rozpacz roztrzęsiony rozwścieczony rozzłoszczony rozżalony samotność sfrustrowany skompromitowany skrępowany słabość smutek spanikowany speszony spięty sponiewierany sprzeciw strach stres tęsknota udręka upokorzenie winny wkurzony wrogość wstręt wstrząśnięty wstyd wściekły wykorzystany wzburzony zakłopotanie załamany zaniepokojony zaskoczony zasmucony zatroskany zawiść zazdrość zażenowanie zbulwersowany zdegustowany zdenerwowany zdesperowany zdezorientowany zdruzgotany zdziwiony zestresowanie zgaszony zgorszenie zgroza zimno zirytowany złość zły zmartwiony zmęczony zmieszany zniechęcony zniecierpliwiony zniesmaczony znieważony zniewolony zranienie zrozpaczony zszokowany żal |